Böbreklerimiz vücudumuzda bel bölgesinde iki yanında bulunan fasulye şekline benzeyen çok önemli organlarımızdır. Vücudumuzda bir çok fonksiyonu içerisinde en önemli görevi kanı bir süzgeç gibi temizleyip toksik maddelerden arındırmaktır.
Böbreklerimizi daha yakından tanımak için bir kaç soru ile açıklamaya çalışalım.
Böbreklerimizde ne gibi hastalıklar olabilir ?
Böbreklerimizi en çok etkileyip hastalanmasına yol açan durumlar; Şeker ve Hipertansiyon hastalığıdır ayrıca sigara kullanımı yetersiz sıvı tüketimi, gereksiz ve fazla ilaç kullanımıda böbreklerimizi etkilemektedir. Ayrıca böbreğin dışında boşaltım sistemi yolu boyunca böbrek taşları, böbreğin kistik hastalıkları, protein kaybı ile seyir eden nefrit dediğimiz böbreğin iltihabı da böbreğin diğer hastalıklarındandır. Böbreklerimizin süzme işlevini kaybetmesi ile geçen sürece kronik böbrek hastalığı denilmektedir.Kronik böbrek hastalığı sıklığı ve önemi nedir ?
Kronik Böbrek Hastalığı (KBH) dünyada ve ülkemizde salgın halini almış önemli bir halk sağlığı sorunudur. Erken saptandığında sıklıkla önlenebilir veya ilerlemesi geciktirilebilir olmasına karşın, farkındalığının ve erken tanısı düşüktür. Türk Nefroloji Derneği (TND) tarafından yapılan Türkiye Kronik Böbrek Hastalığı Prevalans Çalışmasına (CREDIT) göre ülkemizde KBH’nin farkındalığı yüzde 2’nin altındadır. Yine, TND’nin 2010 yılında 21 ilde gerçekleştirdiği Böbrek Sağlığı Otobüsü Projesinde hastalığın farkındalığı yüzde 5,7 bulunmuştur. Düşük farkındalık nedeniyle hastalık Son Dönem Böbrek Yetmezliği (SDBY) evresine ilerlemektedir.Halen tüm dünyada 2 milyonu aşkın kişi diyaliz ve böbrek nakli tedavileri ile yaşamını sürdürmektedir. Gelecekteki 10 yıl içinde bu sayının iki katına çıkması beklenmektedir. Böbrek nakli yaşam süresini anlamlı olarak iyileştirmekte, ancak hiçbir zaman sağlıklı kişiler düzeyine ulaştıramamaktadır.
Böbreklerimi değerlendirmek için neler yapılabilir ?
Böbreklerin değerlendirilmesi için öncelikle aralıklı tansiyonun ölçülmesi, kan tahlillerinin değerlendirilmesi (özellikle Üre ve Kreatin değeri) ve ultrason ile böbreklerin yapısının gözle görülmesi gereklidir. Ayrıca idrar tahlili ile böbrek hastalıkları hakkında fikir elde edilebilecek çok değerli bulgular tespit edilir. İleri tetkik olarak böbrek sintigrafisi, Böbrek atardamar görüntülemesi gibi birçok özel tetkikte bulunmaktadır.Böbreklerim ne kadar iyi çalışıyor ?
Böbreklerin süzme görevini kan tahlillerinde bakılan Üre ve Kreatinin değeri ile anlayabiliriz. Kilomuza ve boyumuza göre özel bir formülle Glomerüler Filtrasyon Hızı (GFR) dediğimiz, böbreğin bir dakikada süzebildiği kan miktarını gösterir. Bu değer normal çalışan bir böbrekte 80-120ml/dk’ dır. Bu değer yaşlandıkça azalmaktadır. Bu değerin 30’un altına inmesine Son dönem böbrek yetmezliği denilmektedir. 15’in altına indiğinde diyaliz gündeme gelmektedir. Bu değerin sizde kaç olduğunu doktorunuza sorabilirsiniz. Tabi bu değer böbreğin süzme fonksiyonunu belirtir. Böbreğimizin ayrıca protein tutma kabiliyeti gibi diğer bir çok önemli faaliyeti mevcuttur.Böbrek Hastalığı belirtileri nelerdir ?
Yüksek tansiyon, ayaklarda ve göz çevresinde ödem, iştahsızlık ve bulantı, yan ağrısı, sık idrara gitme, gece idrara kalkma, idrarın azalması, idrarda kan görülmesi, kaşıntı gibi şikayetler böbrek hastalığı belirtilerindendir.Böbrek hastalığı için riskler nelerdir ?
İleri yaş, Şeker hastalığı, Kontrolsüz hipertansiyon, Ailede Böbrek hastalığı öyküsü, Otoimmün hastalıklar(Bağışıklık sistemi ile ilgili özel hastalıklar), Düşük doğum ağırlığı, Sistemik enfeksiyonlar, Obezite, Irk,Sık geçirilen üriner enfeksiyonlar,Yüksek kan yağları, Düşük sosyoekonomik durum, Üriner sistem taşları, Sigara içme,boşaltım sistemini tıkayan hastalıklar(Prostat, taş) ve sık İlaç kullanımı böbrek hastalığı gelişmesine neden olan risk faktörleridir.Son dönem böbrek yetmezliği tedavi seçenekleri nelerdir?
Diyaliz (Periton veya Hemodiyaliz ) ve böbrek naklidir.
Ancak, nakil olanağındaki kısıtlılıklar nedeniyle, hastaların büyük kısmı diyaliz ile yaşamını sürdürmek zorundadır.
Dünyada Son dönem böbrek yetmezliği tedavisi altındaki 2 milyonu aşkın hastanın yüzde 25’den azı böbrek nakillidir. Ülkeler arasında bazı farklılıklar olmakla beraber, tüm dünyada baskın olan diyaliz yöntemi yaklaşık yüzde 90’lık oran ile hemodiyalizdir. Sağlık Bakanlığının verilerine göre 2012 yılı sonu itibariyle ülkemizde 48.900 hemodiyaliz, 4.777 periton diyalizi ve 8.000 böbrek nakli olmak üzere tedavi uygulanan yaklaşık 62.000 son dönem böbrek yetmezliği hastası bulunmaktadır.
Böbreklerimizi nasıl korumalıyız ?
*Öncelikle risklerinizi belirleyin. (risklerden daha önce bahsettik)*Düzenli yürüyüş ve egzersiz yapın
*İdeal kilonuzu hesaplayıp fazla kilolarınızdan kurtulun *Tuzu azaltın
*Bol su için
*Sigara tüketmeyin.
*Arallıklı olarak tansiyonunuzu ölçün.
*Açlık kan şekerinizi ölçtürün
*Doktorunuza üre ve kreatinin değerlerinizi sorun
*Hiç yapılmadı ise sağlıklı olsanız bile böbreklerinize ultrason çektirin. (Bazı insanlar doğuştan tek böbrek sahibi olabilirler veya böbrekleri olması gereken yerde olmayabilir. Böbrek kistler bulunabilir. İdrar oluşumunu sağlayan idrar yollarında sorunlar olabilir ve bunlarında farkında olmayabilirsiniz).